دومین همایش ملی «مهارت‌افزایی، هدایت شغلی و صلاحیت حرفه‌ای در آموزش عالی کشور»، با حضور معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و به میزبانی دانشگاه علم و صنعت ایران، روز دوشنبه ۳۰ مهرماه ۱۴۰۳ در مجتمع فرهنگی امام خمینی (ره) برگزار شد.
در افتتاحیه این همایش، پس از پخش قرآن و سرود ملی و کلیپ معرفی دانشگاه علم و صنعت ایران، دکتر یونسیان (رئیس دانشگاه)، به مدعوین و حاضران و بویژه مهمانان ویژه همایش خوشامد گفت و حضورشان در دانشگاه علم و صنعت ایران را مغتنم شمرد.
رئیس دانشگاه در بخش اول سخنان خود به تبیین مختصات و شاخصه‌های دانشگاه علم و صنعت ایران در حوزه‌های تخصصی مرتبط با موضوع همایش پرداخت. وی با اشاره به اینکه دانشگاه علم و صنعت ایران با قدمت بیش از ۹۰ سال، مولد صنایع مختلفی در کشور همچون نساجی، شیشه، سرامیک، سیمان، ضرابخانه، جوش و ماشین‌افزار بوده است، گفت: این دانشگاه در دو یا سه دهه اخیر نیز در چندین حوزه اصلی و گلوگاهی کشور، مولد و موفق بوده است که از مهمترین آنها، ماهواره‌های فضایی، توربین‌های گازی، کامپوزیت و فناوری عصبی است. همچنین دانشگاه علم و صنعت ایران، یک دانشگاه حمل و نقلی است که دو دانشکده ویژه منحصر به فرد در خاورمیانه با عناوین مهندسی راه‌آهن با بیش از ۳۰ سال سابقه فعالیت و مهندسی خودرو را در خود دارد که نشان می‌دهد دانشگاه صنعت ایران، بنیه عجین با صنعت دارد.
دکتر یونسیان تاکید کرد: با توجه به پایه‌گذاری و استخوان‌بندی صنعتی دانشگاه علم و صنعت ایران، این دانشگاه از قدیم‌الایام و همواره، دانشجویان و دانش‌آموختگان مهارت‌ورز و افراد کاربردی، به صنعت و جامعه تحویل داده است و این یکی از شاخصه‌های اصلی دانشگاه علم و صنعت ایران به شمار می‌رود. وی افزود: در حوزه پژوهش و در باب مقالات و تعداد و حجم قراردادهای صنعتی نیز دانشگاه علم و صنعت ایران، وضعیت بسیار خوبی دارد و با اختلاف زیاد، رتبه اول را در بین دانشگاه‌های صنعتی کشور به خود اختصاص داده است.
دکتر یونسیان در بخش دوم سخنان خود، به موضوع مهارت‌افزایی و صلاحیت حرفه‌ای پرداخت و با اشاره به تحولات نظام آموزش عالی دنیا و تغییر نگاه از مدرک‌گرایی به مهارت‌گرایی گفت: در دو یا سه دهه آینده، نظام آموزش دانشگاهی جهان، ۴ مشخصه خواهد داشت؛ اول اینکه آموزش در دانشگاه متوقف نخواهد شد و فرد در طول عمر خود مرتباً به دانشگاه رجوع و مهارت‌آموزی می‌کند. دیگر آنکه محور آموزش دانشگاه، تغییر می‌کند از مدرک‌گرایی به مهارت‌آموزی و کارنامه مهارتی به افراد داده خواهد شد. سوم اینکه، فرد اختیار دارد در طول تحصیل خود با توجه به نیازهایش تغییر مسیر دهد و درس‌های میکروکورس با هدف مهارت، طراحی می‌شوند. چهارمین مورد هم اینکه فرد از ابتدا هدفی برای تحصیل خود دنبال می‌کند که این هدف، گرفتن مدرک نیست بلکه کاری است که می‌خواهد در دنیا انجام دهد.
رئیس دانشگاه در پایان تصریح کرد: از نیازهای اصلی کشور، هم‌افزایی و صلاحیت حرفه‌ای است. در برخی رشته‌ها مانند پزشکی، صلاحیت حرفه‌ای پررنگ‌تر است و نیاز است که رشته‌های مهندسی نیز به این سمت بروند. وی از همه دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان این همایش، تقدیر و برای آنها آرزوی موفقیت کرد.
سخنران بعدی مراسم افتتاحیه، دکتر زمانی (رئیس دانشگاه ملی مهارت) بود. وی ضمن تشکر از برگزاری این همایش گفت: یکی از شاخصه‌های اصلی توسعه‌یافتگی در هر کشور، بحث مهارت و مهارت‌افزایی است و داشتن نیروی کار مهارتی که بتواند گره‌ای از مجموعه باز کند، می‌تواند شاخص توسعه لحاظ شود.
رئیس دانشگاه ملی مهارت در ادامه افزود: مهمترین دلیل برگزاری این همایش، عدم انطباق بین صلاحیت و شایستگی کسب شده فرد در محیط آموزش با صلاحیت و شایستگی مورد نیاز بازار کار و راه حل پیشنهادی، فرآیندهای مهارت‌افزایی، هدایت شغلی و صلاحیت حرفه‌ای است. اینها مانند سه ضلع یک مثلث است که باید به هر یک هماهنگ با دیگری پرداخت، سیستمی نگاه کرد و بازخورد گرفت که باعث ارتقای کیفیت آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی و مهارتی کشور می‌شود اما در حال حاضر، نگاه سیستمی به این سه مقوله وجود ندارد.
دکتر زمانی دلایل بیکاری فارغ‌التحصیلان را در قالب مهارت‌افزایی، نداشتن مهارت‌های مورد نیاز بازارکار؛ نبود سیستم مهارت‌افزایی کوتاه‌مدت مبتنی بر نیاز بازار کار؛ عدم اجرای صحیح دروس عملی و آزمایشگاهی؛ عدم به‌روز بودن سرفصل‌ها بر اساس نیازهای بازار کار؛ کم رنگ شدن کارآموزی و کارورزی در سرفصل‌های درسی دانشگاه‌ها؛ بالا بودن هزینه‌های واحدهای عملی؛ عدم توجه به پتانسیل‌های هر منطقه؛ طولانی بودن فرآیند تدوین سرفصل‌های درسی دانشگاه‌ها و تقاضای اجتماعی کاذب دانست.
دکتر زمانی در ادامه به تبیین ظرفیت مهارت‌افزایی دانشگاه ملی مهارت پرداخت و گفت: دانشگاه ملی مهارت با ۸۰۰ عضو هیات علمی رسمی و پیمانی، ۱۸۰ دانشکده و آموزشکده در ۱۲۰ شهر و بیش از ۳۴۰۰ کارگاه فنی و مهارتی، قابلیت برگزاری دوره‌های کوتاه مدت مهارت‌افزایی برای دیگر دانشگاه‌ها را دارد و تا کنون با راه‌اندازی واحدهای مشاوره و هدایت شغلی در ۵ استان، به ۱۵۶۰۰ دانشجو مشاوره تا اشتغال ارایه شده است.
رئیس دانشگاه ملی مهارت در مورد صلاحیت حرفه‌ای گفت: در خردادماه امسال مجوز موقت صلاحیت آزمون‌های صلاحیت حرفه‌ای کارکنان تحت پوشش سازمان امور استخدامی کشور را اخذ نموده و در مهرماه اخذ مجوز دائم از سازمان مذکور را دریافت کردیم که می‌تواند بازوی قوی برای سازمان امور استخدامی جهت ارزیابی صلاحیت افراد باشد.
دکتر زمانی از مدل نوین ارتباط جامعه و صنعت با دانشگاه، تحت عنوان «کنسرسیوم مهارت‌آموزی و اشتغال» یاد کرد و سه مدل تامین نیروی انسانی مورد نیاز بازار کار در کنسرسیوم‌های سه جانبه را شامل تامین نیروی انسانی به هنگام؛ تامین نیروی انسانی شایسته و صلاحیت‌محور و تامین نیروی انسانی به صورت سفارش‌محور و بورسیه، معرفی کرد. وی با ارایه آماری از عملکرد دانشگاه ملی مهارت در راه‌اندازی کنسرسیوم مهارت‌آموزی و اشتغال، گفت در این مجموعه تا کنون ۳۱۳ هزار سفارش نیروی کار داده شده است.
دکتر بلندی (رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی)، سخنران بعدی این مراسم بود. وی با اشاره به تغییرات چشمگیر بازار کار و صنعت خاطرنشان کرد: امروزه دانش، تخصص و مهارت به تنهایی پاسخگوی نیازهای کشور نیست، بلکه شایستگی‌های شغلی افراد، یک امر بسیار مهم به شمار می‌آید. موضوع دیگر، توجه دست‌اندرکاران سیاست‌گذاری کشور به صلاحیت حرفه‌ای است؛ در غیر این صورت، تحولی در این زمینه ایجاد نخواهد شد.
دکتر بلندی تصریح کرد: با توجه به شرایط کشور و دنیا، اکنون مساله صلاحیت حرفه‌ای بسیار عجین با مسایل آموزش عالی است و نقش سیاست‌گذاران، بسیار ویژه است.
رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی تأکید کرد: اگر می‌خواهیم به صلاحیت حرفه‌ای بپردازیم و بهره‌وری را افزایش دهیم، لازم است به آموزش‌های شغلی بپردازیم یعنی آموزش عالی مقداری از آموزش‌های تئوریک خود فاصله بگیرد. وی با بیان اینکه باید برای مشاغل، مباحث مرتبط را تعریف کنیم، خاطرنشان ساخت: دیگر آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها در دانشگاه کافی نیست و ما تصمیم گرفته‌ایم آموزش را از محل کار، شروع کنیم و در این راستا، ورود و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی، راهکار است.
دکتر بلندی در ادامه گفت: ۹۳ درصد از دانش‌آموختگان دانشگاه جامع علمی کاربردی شاغل هستند، اما همچنان در کشور دانش‌آموختگان زیادی بیکار مانده‌اند. آمایش سرزمین می‌تواند کلید کار باشد که بر اساس نیاز بازار کار، برنامه درسی را ببینیم. وی افزود: ما در همین دوره ۱۲۵ برنامه درسی جدید مصوب کردیم که ۴۲ برنامه آن در حوزه IT است.
وی با اشاره به تصویب طرح آباد در هیات وزیران گفت: دنیا دیگر به دنبال مدرک دانشگاهی برای جذب نیرو در بازار کار نیست، بلکه بر روی صلاحیت‌های حرفه‌ای تمرکز کرده است. کلیدواژه این است که تغییر و تحول در صنعت و مشاغل داریم و نیروی توانمند می‌خواهیم. برای این کار باید افراد به روز شوند پس باید آموزش شغلی بر اساس نیاز بازار کار ایجاد کرد و گواهی‌نامه صلاحیت حرفه‌ای صادر نمود.
سخنرانی سردار زاده‌کمند (فرمانده قرارگاه مهارت آموزی کارکنان وظیفه)، بخش دیگر مراسم افتتاحیه بود. وی با تاکید بر اینکه امروز استقلال، اقتدار و امنیت ایران اسلامی و پیشرفت و توسعه در عرصه‌های گوناگون، مدیون خون شهیدان و امام شهیدان است؛ از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بابت رویکرد تحولی آن در موضوع مهارت‌آموزی، تشکر و تقدیر کرد.
سردار زاده‌کمند تاکید کرد: رویکرد ما در مجموعه نیروهای مسلح به خدمت سربازی این است که علاوه بر نقش‌آفرینی موثر جوانان در عرصه امنیت، تلاش کنیم دوران خدمت سربازی را به دوران رشد و توانمندسازی آنان برای آینده کشور تبدیل کنیم و در این راستا شاهد تعامل نزدیک نیروهای مسلح با مجموعه‌های علمی و دانشگاهی کشور هستیم.
فرمانده قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه تاکید کرد: تلاش می‌کنیم از توانمندی جوانان عزیز متناسب با نیاز نیروهای مسلح و جامعه استفاده کنیم و امروز پس ازگذشت حدود ۷ سال از تدابیر فرمانده معظم کل قوا در موضوع ورود گسترده‌تر نیروهای مسلح به امر مهارت‌آموزی و تشکیل قرارگاه مهارت‌آموزی نیروهای مسلح، به همت عزیزان مجموعه نیروهای مسلح و کمک دانشگاه‌های متولی امر مهارت‌آموزی، تاکنون بیش از ۸۷۰ هزار سرباز را تحت پوشش مهارت تخصصی و ۸۳۰ هزار نفر را تحت پوشش بسته‌های مهارت عمومی شامل سبک زندگی، امداد و نجات، سواد رسانه‌ای، مهارت‌های مالی و حقوقی و کسب و کار قرار داده‌ایم.
سردار زاده‌کمند از جمله سیاست‌های مهم قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه را ترغیب و تشویق جوانان به کسب مهارت قبل از ورود به سربازی، افزایش ظرفیت نیروهای مسلح با مهارت‌آموزی و موثر کردن جوانان کشور اعلام کرد و از تعریف مشوق‌های ۱۱ گانه در تعامل با دستگاه‌های ذی‌ربط مانند وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش خبر داد. وی جامه عمل پوشاندن به فرمان مقام معظم رهبری برای اشتغال جوانان را نیازمند عزم ملی و تلاش جهادی دانست و گفت: می‌توان جدی‌تر و قوی‌تر کار کرد و این معضل بزرگ را حل کنیم.
آخرین سخنران مراسم افتتاحیه، دکتر صالحی (معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) بود که با موضوع «دانش، مهارت و صلاحیت حرفه‌ای؛ الزامات اشتغال پایدار» سخنرانی کرد. وی تأکید کرد: امروز مسئله اشتغال در کشور ما بسیار مهم است و اگر برنامه‌ریزی کارآمد و اقدامات جدی در این راستا صورت گیرد، مشکلات به تدریج کاهش خواهند یافت.
معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با بیان این مطلب که از سه سال گذشته در موضوع هدایت شغلی متمرکز بوده‌ایم، گفت: مراکز هدایت شغلی، برکات زیادی داشته و در سه سال گذشته، ۷۵ مرکز هدایت شغلی در استان‌های مختلف کشور تأسیس کرده‌ایم و حمایت‌های مالی نسبتا مناسبی هم از این مراکز انجام شده است. وی با اشاره به آموزش ۲۸۰ هزار دانشجو در سال ۱۴۰۲ در مراکز هدایت شغلی خاطرنشان کرد: در این زمینه قطعا می‌توان از ظرفیت دانشگاه‌های جامع علمی کاربردی و ملی مهارت بیش از پیش استفاده کرد.
دبیر شورای عالی عتف با اشاره به راه‌اندازی سامانه جامع کارآمد توسط وزارت عتف به عنوان یک سامانه هدایت شغلی با هدف تسهیل در ورود به بازارکار دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاهی، اضافه کرد: اعتقاد داریم آموزش‌های مهارتی، جایگاه ویژه دارند و اهمیت دادن به مهارت باید با سیاست تشویقی همراه باشد لذا در اسفند ۱۴۰۲ شیوه‌نامه اجرایی مشوق‌های خدمتی مهارت‌آموزی ابلاغ شده که در تاریخ کشور، بی‌نظیر است و مطابق آن، افراد چنانچه در حین تحصیل، دوره‌های مهارت‌افزایی را گذرانده باشند می‌توانند در دوران خدمت سربازی از مشوق‌هایی چون کسر خدمت و تعیین محل خدمت در ستاد کل نیروهای مسلح برخوردار شوند.
معاون پژوهشی وزارت عتف با اشاره به نهادهای سیاستگذار در زمینه آموزش‌های مهارتی شامل وزارت علوم، وزارت فرهنگ، وزارت تعاون، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، نهاد ریاست جمهوری، آموزش و پرورش و وزارت صمت، افزود: باید در راستای ایجاد وفاق و همکاری بین این نهادها حرکت کنیم.
دکتر صالحی همچنین خاطرنشان کرد: مدرک دکتری در دنیا به منزله جذب در بازار کار دیگر چندان مهم نیست، بلکه صلاحیت حرفه‌ای به‌عنوان یک معیار اصلی تلقی می‌شود. با این حال، در ایران هنوز صلاحیت حرفه‌ای به‌عنوان معیار اصلی اشتغال به‌حساب نیامده و احراز شغل، فعلا مساوی با مدرک است.
در این همایش ۶ مقاله از دانشگاه‌های مختلف ارایه شد و نمایشگاهی از دستگاه‌ها و شرکت‌های فعال در مهارت‌آموزی بر پا بود. جمع‌بندی و قرائت بیانیه بخش‌های پایانی این همایش ملی بود.
گفتنی است این همایش ملی شامل سه میزگرد بود که در آن «روش‌های مشارکت دستگاه‌های اجرایی و تشکل‌های علمی و تخصصی در هدایت شغلی و مهارت‌افزایی»، «استقرار نظام صلاحیت حرفه‌ای در سطوح عالی اشتغال» و «انطباق و آینده‌نگری برنامه‌های درسی در راستای بازار کار»، مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
